Osobowość Paranoiczna - Zaburzenia, Objawy i Leczenie

Osobowość paranoiczna charakteryzuje się nadmierną podejrzliwością, wycofaniem z relacji z innymi ludźmi, chłodem emocjonalnym, mściwością. Osoby z tym zaburzeniem osobowości często są samotnikami, nawet jeśli mają swoje rodziny, czuja się pokrzywdzeni, przeżywaja innych ludzi, okoliczności jako źródło swych cierpień, przy czym nie biorą pod uwagę własnego wpływu na bieg zdarzeń w ich życiu. Pacjenci z tym rozpoznaniem bywają fanatyczni, zrzędliwi, wyizolowanie, zatwardziali, złośliwi. Te cechy nie są świadome, sa one obroną, odpowiedzią na fizyczne lub emocjonalne porzucenie ze strony opiekunów we wczesnym dzieciństwie (lub na sytuacje, które dziecko przeżyło jako odrzucenie).

Osobowość Paranoiczna Objawy

Kryteria diagnostyczne ICD-10

• wrażliwość na niepowodzenia i odrzucenie,
• tendencja długotrwałego przeżywania przykrości,
• podejrzliwość, ujmowanie obojętnych działań otoczenia jako wrogich lub pogardliwych,
• sztywne poczucie własnych praw,
• podejrzenia dotyczące wierności (partnerów i przyjaciół),
• przecenianie własnego znaczenia,
• pochłonięcie wyjaśnieniami wydarzeń.

Kryteria diagnostyczne DSM-IV

• pozbawiona wystarczających podstaw podejrzliwość, że inni nas wykorzystują, krzywdzą lub oszukują,
• zaabsorbowanie bezpodstawnymi wątpliwościami co do lojalności przyjaciół lub wspólników i co do tego, czy są oni godni zaufania,
• niechęć do zwierzania się innym, spowodowana nieuzasadnionym lękiem, że informacje te zostaną użyte przeciw nam w złych intencjach,
• odczytywanie ukrytych, poniżających lub groźnych znaczeń z niezłośliwych uwag lub zdarzeń,
• ciągłe noszenie urazów, czyli niewybaczanie zniewag, krzywd lub afrontów,
• dostrzeganie ataków na nasz charakter czy reputację, które zwykle nie są widoczne dla innych, oraz szybkie reagowanie na nie gniewem lub przechodzeniem do kontrataku,
• powtarzające się nieusprawiedliwione podejrzenia dotyczące wierności współmałżonka lub partnera seksualnego.

Zaburzenia Paranoiczne

Osoby z osobowością paranoiczną często w kontaktach z innymi są prowokacyjne w zachowaniu. Nieświadomie sprawiają, że otrzymują od ludzi to, czego najbardziej się obawiają, najczęściej jest to odrzucenie. Potrafią w wyrafinowany sposób sprawiać komuś przykrość tłumacząc to faktem, że taka jest prawda, że przecież nic złego nie mówią. Często nie jest to wprost (czyli mamy do czynienia z obmawianiem), gdyż osoby z osobowością paranoiczną boją się otwartej konfrontacji. Bywa jednak i tak, że wdają się w rodzinne, sąsiedzkie, zawodowe silne konflikty, w których czują się pokrzywdzeni, wchodzą w rolę ofiary, przy czym to one same inicjują i zaogniają konflikt.

Osoby takie w reakcjach emocjonalnych są dość obronne i zagniewane, co oznacza, że gdy sytuacja jest zabawna, humorystyczna, one ją podważą, zdewaluują, okażą swoje niezadowolenie, wyższość, ignorancję. Przeżywają siebie jako jednoznacznie poprawne, normalne, nie mają sobie wiele do zarzucenia. To sprawia, że rozmowa na argumenty (zwłaszcza emocjonalne) z takimi osobami są bardzo trudne, gdyż nie widzą one możliwości kompromisu, maja kłopot z empatycznym spojrzeniem na daną sytuację.

Trudnością w tym zaburzeniu osobowości jest także fakt, że takie osoby są bardzo nieelastyczne. Bardzo źle reagują na zmiany, nawet drobne. Trudno im przyzwyczaić się do nowych zasad, okoliczności, mają niską odporność na frustrację. Ma to także swoje odzwierciedlenie w pracy terapeutycznej.

Leczenie Osobowości Paranoicznej

Paranoiczne zaburzenie osobowości wymaga szczególnej uwagi w przebiegu leczenia. Coś, co dla osoby neurotycznej będzie zrozumiałe (np. jednorazowa zmiana terminu spotkania), osoba z osobowością paranoiczną będzie interpretowała jako wrogi atak na siebie ze strony terapeuty, chęć porzucenia pacjenta, brak sympatii. Psychoterapia paranoicznego zaburzenia osobowości jest często długa i wymaga sporej dozy empatii i analitycznego myślenia ze strony terapeuty. Pacjenci paranoiczni potrafią silnie prowokować do odrzucenia (nie tylko terapeutę) poprzez podważanie kompetencji, nieugiętość myślenia, ciągłą podejrzliwość, oczekiwanie tłumaczenia się z najdrobniejszego gestu. Zmiana takeigo sposobu funkcjonowania wymaga długiego czasu pracy terapeutycznej. Jeśli tylko pacjent wytrwa w terapii (a będzie robił wszystko, aby udowodnić terapeucie i sobie, że bliskość jest mu niepotrzebna i nieważna), może liczyć na to, że zmieni się jego postrzeganie świata, a życie emocjonalne i kontakty z innymi nabiorą z czasem wielu jaśniejszych barw.