Lęk przed Byciem Ocenianym, Krytykowanym - Objawy, Skutki Terapia
Lęk przed byciem ocenianym może wywoływać wiele trudności w życiu pacjenta. Lęk przed oceną związany jest z objawami, które są uporczywe, nieoczywiste, podobne do objawów pojawiających się w innych lękowych sytuacjach. W takich sytuacjach może być bardzo trudno ocenić jednoznacznie, czego lęk może dotyczyć, część objawów może być świadoma, część zupełnie nieświadoma, irracjonalna. Czasami bywają sytuacje, w których pacjent deklaruje chęć podjęcia konfrontacji, decyduje się na udział w trudnej sytuacji, a jednocześnie jest to dla niego na tyle trudne, że ostatecznie pojawiają się tendencje ucieczkowe w różnej postaci.
Lęk przed Byciem Ocenianym Objawy
Somatyczne
- bóle i zawroty głowy,
- bóle żołądka,
- bóle i kołatanie serca,
- drżenie kończyn,
- ścisk w gardle,
- suchość w ustach,
- nagłe uderzenia gorąca,
- zaburzenia równowagi,
- bezsenność,
- wymioty.
Poznawcze
- problemy z koncentracją uwagi,
- nadmierna koncentracja na własnej osobie (wyglądzie, wypowiedziach, elokwencji),
- przywiązywanie nadmiernej uwagi do szczegółów,
- przekonanie, że inni również w takim samym stopniu koncentrują się na pacjencie (zarówno w pozytywnym, jak i negatywnym kontekście).
Emocjonalne
- zaniżona samoocena,
- ciągła koncentracja na własnej osobie,
- nadwrażliwość na swoim punkcie,
- napady paniki,
- uczucie napięcia,
- poirytowanie,
- labilność emocjonalna,
- uczucie uogólnionego, nieuzasadnionego lęku,
- ogólne przygnębienie, apatia,
- spadek motywacji,
- silna koncentracja na własnych błędach, nieustanne wyliczanie swoich niepowodzeń,
- tendencja do rozliczania siebie i innych, wytykania niekompetencji.
Behawioralne
- wycofywanie się z kontaktów społecznych,
- tworzenie unikowych sytuacji,
- unikanie sytuacji lękotwórczych,
- niekonstruktywne sposoby radzenia sobie z napięciem (objadanie się),
- sięganie po alkohol w celu dodania sobie odwagi,
- proszenie innych o załatwianie własnych spraw,
- kreowanie sytuacji, w których dana osoba (z pozornie niezależnych przyczyn) nie może wystąpić w swojej sprawie.
Lęk przed Byciem Krytykowanym - Skutki
Główną konsekwencją lęku przed oceną jest ogólne wycofywanie się z relacji lub dążenie do zerwania relacji. Przez to pacjent może dodatkowo czuć się nierozumiany, osamotniony, odrzucony.
- ograniczenie kontaktów społecznych,
- powierzchowne relacje,
- tendencja do nagłego zrywania relacji,
- trudności w samorealizacji,
- bycie nieautentycznym spowodowane tendencją do zaspokajania potrzeb innych ludzi (pacjent chcąc uniknąć oceny, mówi/robi to, co inni chcą usłyszeć/oczekują).
Lęk przed Byciem Ocenianym Psychoterapia
Psychoterapia osób z lękiem przed oceną jest dośc trudna, ponieważ nie wiadomo, jakie słowa pacjent może przeżyć jako zagrożenie i ostatecznie w nagły sposób zerwać relację terapeutyczną. Taka terapia przypomina kroczenie po polu minowym, nigdy nie wiadomo, w którym miejscu można natknąć się na wybuch, który może wszystko zniszczyć. Bywają sytuacje, że pomimo wyjaśnień i omawiania w terapii danych kwestii, deklaracji rozumienia intencji, pacjent nie jest w stanie dopuścić do siebie faktu, że mówienie o trudnych sprawach nie ma na celu krytykowania, wytykania błędów, ale zawiera próbę zrozumienia funkcjonowania pacjenta.
Czasami lęk i to, co za nim idzie jest tak silny, że pacjent nie może utrzymać się w terapii. Pomimo, iż lęki ściśle wiążą się z zaburzeniami nerwicowymi, lęk przed oceną ze strony innych ludzi bywa częstym objawem różnych zaburzeń (np. może występować w osobowości paranoicznej, niedojrzałej, unikającej, borderline czy narcystycznej). W takich sytuacjach trudno omawiać tylko jeden czynnik (lęk), koniecznie trzeba brać pod uwagę inne ważne aspekty.